Identyfikacja kolejnej mogiły

Zidentyfikowana zapomniana mogiła

Niedaleko zidentyfikowanych mogił saperów odkryto zbiorową mogiłę żołnierzy mogącą skrywać szczątki I i II półkompanii 13. Batalionu Saperów oraz 106 Rezerwowego Pułku Piechoty

Potwierdzeniem iż na polach we wsi Susły od strony południowej, w pobliżu miasta Nowogród Wołyński znajduje się mogiła są rad zieckie mapy, fakt istnienia na polu fundamentu budowanego z kamienia okolicznych kamieniołomów o kształcie owalnym, zachowanie przez rolników miejsca przez jego nieoranie, oraz odnalezienie łuski do broni francuskiej będącej na wyposażeniu saperów pełniąc ych w okolicy służbę na przełomie 1919/20 roku.

Radzieckie mapy wojskowe
1. Mapy z 1910 roku oraz z 1867 roku nie wskazuje, aby w miejscu obecnej mogiły, jak i wcześniej wskazanych przez nas mogił w Susłach, była jakakolwiek budowla, kurhan, grób, cmentarz, osada.

2. Mapa skonstruowana w 1932 roku (badanie terenu pewnie było wcześniej), wskazuje powstanie osady nazwanej Sierp (Polskiej Kolonii Sierp). Kolonia powstaje wokół "Pamiętnika (wybudowanego pomnika) i zostaje w legendzie map oznaczona jako bratnia mogiła , "pamiętnik". Na ma mapie mamy również oznaczoną znaną już mogiłę oficera z 1920 roku oraz cmentarz, na który przeniesiono rozorany kurhan (tu nieoznaczony).

3. Na mapach topograficznych z 1975 roku wspomnianej kolonii już nie ma. Najprawdopodobniej w latach kołchozów ” i zmian zagospodarowania ludzi przeniesiono, budowle rozebrano tworząc pole uprawne. Jednak na mapach oznaczono, iż w miejscu gdzie było wcześnie j oznaczenie bratnia mogiła ” znajduje się kurhan do 1,5 m wysokości.

Odnaleziona łuska i pocisk
W odległości kilku metrów od kurhanu 12 lipca 2020 roku została odnaleziona łuska amunicji do francuskiej broni 8x50 R L e bel. Niestety, nie mo żna prawidłowo odczytać daty produkcji. Na podstawie informacji opisowych do identyfikacji łusek, kształt zapalnika oraz użyte oznaczenia najbardziej odpowiadają amunicji producenta: Parc d'artillerie de Versailles oznaczenie VS, dostawca mosiądzu : Socie te industrielle et commerciale des metaux lub Cie francaise des metaux, usine de Serifontaine (oznaczenie S nie pojawia się na podobnych łuskach produkowanych w późniejszych latach). Ten typ amunicji produkowano w 1916-17roku (niestety na łusce nie można dokładnie odczytać roku jedynie pierwszy kwartał i możemy domniemać , że 17 rok. W okolicy odnalezionego pocisku znajdowało się dużo zapalników naboi sowieckich (wykonane z gorszego stopu metalu korodują i najdłużej utrzymuje się zapalnik).

Odnaleziony pocisk, którego uszkodzenia wskazują na uderzenie w ziemię znawcy tematu oceniają po kształcie jako głowicę naboju wyprodukowaną we Francji do francuskiej broni 8x50 R Lebel wyprodukowaną ok 1918 roku. Ten typ amunicji jak i broni był na wyposażeniu saperów XII Batalionu i piechoty

Opis walki ppor. Romualda Bielskiego
Dokument opisujący walkę saperów pod Susłami i w samej wsi znajduje się w książce ppor. Romualda Bielskiego, Zarys Historii Wojennej 2 go Pułku Saperów Kaniowskich ” w serii
II A Zarysu Historii Wojennej Pułków Polskich 1918 1920”. Opis ten na stronach 68 - 70 szczegółowo opisuje walkę. Autor stwierdza w nim, iż I i II półkompania dotarła w zażartej walce do zakola rzeczki Smolka i tam została osaczona a III i IV półkompania dotarła na cmentarz w pobliżu wsi. Tekst dodaje, iż do lewego skrzydła dołączył pluton 106 rezerwowego pułku piechoty. Na podstawie opisu możemy domniemać, że znajdująca się na polu mogiła, może zawierać szczątki saperów i piechoty ponieważ znajduje się w okolicy największego zakola rzeki, oraz obok dawnej drogi prowadzącej do Zwiahla.

Przekazy ustne
W ustnych przekazach najstarsi mieszkańcy ujawniają jedynie informację: "Tam poległo dużo żołnierzy ” a niechęć do mówienia wskazuje na jakąś masakrę. Natomiast miejscowy eksploatator i pasjonat historii (nie zezwolił na ujawnienie nazwiska) od kilku lat wiedział o kurhanie na polu i byłym cmentarzu w okolicy torów. Sprawę zbadał poszukując na rosyjskich formach internetowych i jest pewny iż w tym miejscu znajduje się mogiła żołnierzy z 1920 roku. On też dokonał eksploatacji odnajdując łuskę.

Obecny stan mogiły
Obecnie mogiła znajduje się na polu uprawianym. Rolnicy orają bardzo blisko fundamentu. Prócz pozostałego fundamentu zbudowanego z kamieni okolicznego kamieniołomu środek budowli jest wypełniony śmieciami i gruzem. Fundament ma kształt elipsy, co wskazuje na to, że raczej nie był to budynek mieszkalny. Po osadzie wszystkie fundamenty wyczyszczono.

Sprawa zgłoszona do Instytutu Pamięci Narodowej.